'संसद' या संस्थेची भूमिका आणि कार्ये काय आहेत?

'संसद' ही एक महत्त्वाची संस्था आहे जी कोणत्याही देशाच्या लोकशाही व्यवस्थेचा एक अविभाज्य भाग आहे. भारतात, संसद ही देशाच्या सर्वोच्च विधायी संस्था आहे. तिची भूमिका आणि कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

### १. विधेयकांची निर्मिती:
संसद मुख्यतः विधेयकांची निर्मिती करते. विधेयक म्हणजे कायद्याचा प्रस्ताव. संसदेत दोन प्रकारची विधेयके असतात: साधी विधेयके आणि संवैधानिक विधेयके. साधी विधेयके सामान्य कायद्यासाठी असतात, तर संवैधानिक विधेयके संविधानामध्ये बदल करण्यासाठी लागतात. संसदेत या विधेयकांवर चर्चा, सुधारणा आणि मतदान केले जाते.

### २. सरकारच्या कार्याची देखरेख:
संसद सरकारच्या कार्याची देखरेख करते. यामध्ये सरकारच्या धोरणांची चर्चा, प्रश्नोत्तर सत्रे, चर्चासत्रे आणि अन्य माध्यमातून सरकारच्या कार्यप्रणालीवर लक्ष ठेवणे समाविष्ट आहे. संसद सदस्यांना सरकारच्या कामगिरीवर प्रश्न विचारण्याचा अधिकार असतो, ज्यामुळे सरकारला उत्तरदायित्व ठरवले जाते.

### ३. बजेट मंजूर करणे:
संसद प्रत्येक वर्षी सरकारच्या बजेटला मंजुरी देते. बजेट म्हणजे सरकारच्या आर्थिक योजनांची रूपरेषा. संसद बजेटवर चर्चा करते, त्यात सुधारणा सुचवते आणि त्याला मंजुरी देते. यामुळे सरकारच्या आर्थिक धोरणांची पारदर्शकता सुनिश्चित होते.

### ४. राष्ट्रीय मुद्द्यांवर चर्चा:
संसद राष्ट्रीय मुद्द्यांवर चर्चा करण्याचे एक महत्त्वाचे मंच आहे. विविध सामाजिक, आर्थिक, आणि राजकीय मुद्द्यांवर चर्चा करून संसद देशाच्या विकासासाठी दिशा ठरवते. यामध्ये विविध पक्षांचे विचार, मतभेद आणि सहमती यांचा समावेश असतो.

### ५. आंतरराष्ट्रीय संबंध:
संसद आंतरराष्ट्रीय संबंधांवर देखील लक्ष ठेवते. विविध आंतरराष्ट्रीय करार, संध्या आणि धोरणांवर चर्चा करून संसद देशाच्या आंतरराष्ट्रीय धोरणांना आकार देते. यामुळे भारताच्या जागतिक स्थानात सुधारणा होण्यास मदत होते.

### ६. लोकशाही मूल्यांचे रक्षण:
संसद लोकशाही मूल्यांचे रक्षण करते. नागरिकांच्या हक्कांचे संरक्षण करणे, सामाजिक न्याय सुनिश्चित करणे, आणि विविध घटकांच्या आवाजाला मान्यता देणे हे संसदाचे कार्य आहे. यामुळे लोकशाही व्यवस्थेचा पाया मजबूत राहतो.

### ७. विविध समित्या:
संसद विविध समित्या स्थापन करते ज्या विशिष्ट विषयांवर सखोल चर्चा करतात. या समित्या संशोधन करतात, साक्षात्कार घेतात, आणि त्यानुसार संसदेत अहवाल सादर करतात. यामुळे निर्णय प्रक्रियेत अधिक पारदर्शकता आणि सुसंगतता येते.

### ८. निवडणूक प्रक्रिया:
संसद निवडणूक प्रक्रियेत महत्त्वाची भूमिका बजावते. संसद सदस्यांची निवड, निवडणूक नियमावली तयार करणे आणि निवडणूक प्रक्रियेवर देखरेख करणे यामध्ये संसद सक्रिय असते.

### निष्कर्ष:
संसद ही एक महत्त्वाची संस्था आहे जी देशाच्या विकासात, लोकशाही मूल्यांच्या रक्षणात, आणि नागरिकांच्या हक्कांच्या संरक्षणात महत्त्वाची भूमिका बजावते. तिच्या कार्यामुळे नागरिकांना त्यांच्या हक्कांबद्दल जागरूकता येते आणि सरकारला उत्तरदायित्व ठरवले जाते. संसदेत होणारी चर्चा आणि निर्णय प्रक्रिया लोकशाही व्यवस्थेचा आधारभूत भाग आहे.