लोकसभेची भूमिका आणि कार्ये काय आहेत?

लोकसभा, भारताच्या संसदीय प्रणालीतील एक महत्त्वाची सभा आहे. तिची स्थापना 1952 मध्ये झाली आणि ती भारतीय संसदाचा एक भाग आहे. लोकसभेची भूमिका आणि कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

### 1. **प्रतिनिधित्व:**
लोकसभा भारतातील जनतेचे प्रतिनिधित्व करते. लोकसभा सदस्य (सांसद) थेट जनतेच्या निवडणुकीद्वारे निवडले जातात. प्रत्येक सदस्य आपल्या मतदारसंघाचे प्रतिनिधित्व करतो आणि त्यांच्या समस्या व अपेक्षा संसदेत मांडतो.

### 2. **कायदा बनवणे:**
लोकसभेची एक महत्त्वाची भूमिका म्हणजे कायदे बनवणे. संसदेत कोणताही कायदा लागू होण्यासाठी लोकसभेच्या मंजुरीची आवश्यकता असते. सदस्य विविध विषयांवर चर्चा करतात, प्रस्तावित कायद्यांवर मतदान करतात आणि त्यानंतर त्यांना मंजुरी मिळाल्यास ते कायदा बनतात.

### 3. **सर्वेक्षण आणि तपासणी:**
लोकसभा सरकारच्या कार्यप्रणालीवर देखरेख ठेवते. सदस्य सरकारी धोरणे, कार्यक्रम आणि कार्यप्रणालींची तपासणी करतात. यामध्ये विविध समित्या आणि उपसमित्या काम करतात, ज्या सरकारी कामकाजाची विस्तृत तपासणी करतात.

### 4. **बजेट मंजुरी:**
सरकारच्या वार्षिक बजेटला लोकसभेने मंजुरी द्यावी लागते. बजेटमध्ये सरकारच्या विविध योजनांसाठी निधी आणि खर्चाचे विवरण असते. लोकसभा सदस्य बजेटवरील चर्चा करतात आणि त्यावर मतदान करतात.

### 5. **महत्त्वाचे प्रश्न विचारणे:**
लोकसभेत सदस्यांना सरकारला प्रश्न विचारण्याचा अधिकार असतो. यामुळे सरकारच्या कार्यप्रणालीवर प्रकाश टाकला जातो आणि जनतेच्या समस्या व चिंतेवर चर्चा होते.

### 6. **महत्त्वाचे निर्णय घेणे:**
लोकसभा विविध महत्त्वाचे निर्णय घेते, जसे की युद्ध, शांती, आर्थीक धोरणे इत्यादी. या निर्णयांमुळे देशाच्या भविष्यातील दिशा ठरवली जाते.

### 7. **संविधानिक भूमिका:**
लोकसभा भारतीय संविधानानुसार काही विशेष अधिकार आणि जबाबदाऱ्या असलेल्या संस्थांपैकी एक आहे. उदाहरणार्थ, लोकसभेला सरकारच्या विश्वासाचा मुद्दा ठरवण्याचा अधिकार आहे. जर सरकारवर विश्वासाचा ठराव पास झाला नाही, तर सरकारला राजीनामा द्यावा लागतो.

### 8. **सामाजिक व आर्थिक विकास:**
लोकसभा सामाजिक व आर्थिक विकासाच्या योजनांवर चर्चा करते आणि त्यांना प्रोत्साहन देते. यामध्ये शिक्षण, आरोग्य, रोजगार, महिला सक्षमीकरण इत्यादी विषयांचा समावेश असतो.

### 9. **आंतरराष्ट्रीय संबंध:**
लोकसभा आंतरराष्ट्रीय संबंधांच्या संदर्भातही महत्त्वाची भूमिका बजावते. सदस्य आंतरराष्ट्रीय करार, व्यापार धोरणे आणि परराष्ट्र धोरणांवर चर्चा करतात.

### 10. **सामाजिक न्याय:**
लोकसभा सामाजिक न्यायाच्या मुद्द्यांवर लक्ष केंद्रित करते. विविध समाजातील वंचित गटांचे प्रतिनिधित्व करणे आणि त्यांच्या हक्कांचे संरक्षण करणे हे लोकसभेचे एक महत्त्वाचे कार्य आहे.

### निष्कर्ष:
एकूणच, लोकसभा भारतीय लोकशाहीचे एक महत्त्वाचे अंग आहे. तिच्या कार्यामुळे जनतेच्या आवाजाला संसदेत स्थान मिळते आणि देशाच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली जाते. लोकसभेच्या कार्यपद्धतीमुळे भारतातील विविध सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय मुद्द्यांवर चर्चा होते आणि निर्णय घेतले जातात.