भारतीय संसदाचे कार्य आणि तिच्या सदस्यांची निवड प्रक्रिया काय आहे?

भारतीय संसद ही भारताच्या लोकशाही व्यवस्थेतील सर्वात महत्त्वाची संस्था आहे. संसद दोन सदनांमध्ये विभागली गेली आहे: लोकसभा (प्रतिनिधींचा सभा) आणि राज्यसभा (राज्यांचा सभा). भारतीय संसदाचे मुख्य कार्य कायदा बनवणे, सरकारच्या कार्यावर देखरेख ठेवणे आणि जनतेच्या हितासाठी विविध मुद्द्यांवर चर्चा करणे आहे.

### भारतीय संसदाचे कार्य:

1. **कायदा बनवणे**: संसद मुख्यतः कायदे बनवण्यासाठी कार्यरत असते. कोणताही कायदा लागू होण्यासाठी तो दोन्ही सदनांमध्ये मंजूर केला पाहिजे. लोकसभेत मंजुरी मिळाल्यानंतर तो राज्यसभेत पाठवला जातो. दोन्ही सदनांमध्ये मंजुरी मिळाल्यानंतरच तो कायदा बनतो.

2. **राज्याच्या अर्थसंकल्पावर चर्चा**: संसद प्रत्येक वर्षी राज्याच्या अर्थसंकल्पावर चर्चा करते. अर्थसंकल्पाच्या मंजुरीसाठी संसदेत विस्तृत चर्चा होते, ज्यामध्ये विविध योजना आणि विकासात्मक उपक्रमांचा आढावा घेतला जातो.

3. **सरकारच्या कार्यावर देखरेख**: संसद सरकारच्या कार्यावर देखरेख ठेवते. यामध्ये प्रश्नोत्तर सत्र, चर्चा, आणि विशेष चर्चासत्रांचा समावेश असतो. यामुळे सरकारच्या कार्यपद्धतीवर जनतेचा विश्वास ठेवला जातो.

4. **महत्त्वाचे निर्णय घेणे**: संसद महत्त्वाचे राष्ट्रीय मुद्दे, धोरणे आणि कायदे यावर निर्णय घेते. उदाहरणार्थ, युद्ध, शांतता, आंतरराष्ट्रीय संबंध इत्यादी.

5. **संविधानिक जबाबदारी**: संसद संविधानिक जबाबदाऱ्या पार करते, जसे की राष्ट्रपतींची निवड, महत्त्वाच्या पदांवर नियुक्ती इत्यादी.

### सदस्यांची निवड प्रक्रिया:

भारतीय संसदेमध्ये सदस्यांची निवड प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:

#### 1. लोकसभा:
- **संख्यात्मक रचना**: लोकसभेमध्ये 545 सदस्य असतात, ज्यामध्ये 543 सदस्य थेट निवडले जातात आणि 2 सदस्य भारतीय समुदायाच्या प्रतिनिधित्वासाठी राष्ट्रपतींमार्फत नियुक्त केले जातात.
- **निवड प्रक्रिया**: लोकसभा सदस्यांची निवड थेट निवडणुकीद्वारे केली जाते. प्रत्येक निवडणूक क्षेत्रासाठी एक मतदारसंघ असतो. मतदारसंघातील नागरिक मतदान करून आपल्या प्रतिनिधीला निवडतात. निवडणुका सामान्यतः 5 वर्षांच्या अंतराने होतात.

#### 2. राज्यसभा:
- **संख्यात्मक रचना**: राज्यसभेमध्ये 245 सदस्य असतात, ज्यामध्ये 233 सदस्य राज्य विधानसभांद्वारे निवडले जातात आणि 12 सदस्य राष्ट्रपतींमार्फत नियुक्त केले जातात.
- **निवड प्रक्रिया**: राज्यसभा सदस्यांची निवड अप्रत्यक्षपणे केली जाते. राज्य विधानसभांच्या सदस्यांकडून मतदान करून राज्यसभा सदस्य निवडले जातात. यामध्ये विविध क्षेत्रांतील तज्ञ, विद्वान, आणि समाजसेवक यांचा समावेश असतो.

### निष्कर्ष:
भारतीय संसद ही लोकशाही व्यवस्थेचा मुख्य आधार आहे. तिचे कार्य कायदा बनवणे, सरकारवर देखरेख ठेवणे आणि जनतेच्या हितासाठी निर्णय घेणे आहे. सदस्यांची निवड प्रक्रिया लोकसभा आणि राज्यसभेसाठी भिन्न आहे, परंतु दोन्ही प्रक्रियेत जनतेचा सहभाग आणि प्रतिनिधित्व महत्त्वाचे आहे. यामुळे भारतातील लोकशाही अधिक मजबूत आणि प्रभावी बनते.